Լիլիթ Ղահրամանյան
«Մեր հետազոտության արդյունքները կարևոր նշանակություն կունենան քրոնիկ անքնության բուժման համար նոր ուղեցույցեր կամ տեխնիկաներ մշակելու գործում»։
Անվանում - Անհեդոնիայի ազդեցությունը կոգնիտիվ-վարքային թերապիայի արդյունքների վրա ինսոմնիա ունեցող պացիենտների շրջանում
Քրոնիկ անքնությունն ամենատարածվածն է քնի խանգարումներից, որը հաճախ ուղեկցվում է դեպրեսիայով։ Անքնության և դեպրեսիայի կապը երկկողմանի է, որն էլ հաճախ վերածվում է արատավոր շրջանի և դժվարություն է առաջացնում տարբերակելու պատճառն ու հետևանքը։ Դժվար է մինչև վերջ հասկանալ, թե որն է անքնություն-դեպրեսիա կապի իրական պատճառը և վերջնական պատասխանել, թե ինչու են այս երկու խանգարումները սովորաբար միասին հանդես գալիս։ Սակայն կան որոշակի ենթադրություններ և դրանցից մեկի համաձայն այս կապը բացատրվում է նեյրոկենսաբանական մեխանիզմներով, որոնցից շատերը կարևոր դեր ունեն և՛ անքնության, և՛ դեպրեսիայի պատկերում։
Անքնությունը սովորաբար բուժման է ենթարկվում դեպրեսիայի հետ միասին, իսկ ոչ դեղորայքային բուժման մեթոդներն էլ համարվում են արդյունավետ այս խնդիրը շտկելու համար։ Ոչ դեղորայքային բուժման մեթոդներից առավել արդյունավետը անքնության կոգնիտիվ-վարքային թերապիան է (Ա-ԿՎԹ)։ Ա-ԿՎԹ-ն օգնում է ոչ միայն ուղղակի ազդեցություն ունենալ անքնության նկատմամբ, այլև հնարավորություն է տալիս կանխարգելել հետագա դեպրեսիվ էպիզոդների առաջացումը մարդու մոտ։
Անհեդոնիան սահմանվում է որպես հաճույք ստանալու ունակության բացակայություն այն ակտիվություններից, որոնք նախկինում մարդուն հաճույք են պատճառել։ Այդ ակտիվությունները կարող են լինել ինչպես ուտելը, սեռական ակտիվությունը, հպումները, այնպես էլ սոցիալական շփումները և այլն։ Անհեդոնիան համարվում է դեպրեսիայի առանցքային ախտանիշներից մեկը։ Դեպրեսիայի շրջանակում անհեդոնիան այն ախտանիշներից է, որն ամենավերջինն է կարգավորվում ի պատասխան դեղորայքային բուժմանը։ Սակայն, անհեդոնիան, միշտ չէ, որ ուղեկցվում է դեպրեսիայով, և կարող է նաև միայնակ հանդես գալ։
Մեր հետազոտություն նպատակն է բացահայտել անհեդոնիայի դերը անքնություն-դեպրեսիա շղթայում, և տեսնել, թե անհեդոնիան ինչ ազդեցություն է ունենում կոգնիտիվ-վարքային թերապիայի արդյունքի վրա։
Համաձայն մեր վարկածի՝ անհեդոնիայի առկայությունը կարող է նվազեցնել կոգնիտիվ-վարքային թերապիայի արդյունքը՝ դարձնելով անքնությունը դժվար վերահսկելի և առավել կայուն բուժման նկատմամբ։
Այս հետազոտության արդյունքները հետագայում հնարավորություն կտան անհեդիոնիան օգտագործել որպես թերապիայի արդյունքները կանխատեսող գործոն։ Իսկ մյուս կողմից, անքնության կոգնիտիվ-վարքային թերապիայում անհեդոնիան ներառել որպես աշխատանքի թիրախ, որն էլ կնպաստի թերապևտիկ առավել լավ արդյունքների անքնություն-դեպրեսիա շղթայում։