Այս տեղեկանքում ամփոփված է ՀՀ կենտրոնական բանկի (ԿԲ) կողմից ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ տրված եզրակացությունը: Ներկայացված են բյուջեի կատարման մասով ԿԲ-ի կողմից արձանագրված առավել ուշագրավ գնահատականներն և խնդիրները: Մասնավորապես, խոսվում է 2020թ. հակաճգնաժամային միջոցառումների մասնակի և ոչ ամբողջ ծավալով իրականացման, պետական բյուջեի կապիտալ ծախսերի թերակատարման, կառավարության պարտքի մակարդակի շեշտակի բարձրացման, ինչպես նաև տնտեսության ներուժի վերականգնման խնդիրների մասին:

Այս տեղեկանքում ներկայացված է ՀՀ 2020 թվականի պետական բյուջեի կատարման վերաբերյալ Հաշվեքննիչ պալատի (ՀՊ) եզրակացությունը: Մասնավորապես, տեղեկանքում ներառված են ՀՀ պետական բյուջեի կատարողականի մասով ՀՊ-ի կողմից 2020 թվականին արձանագրված առավել ուշագրավ խախտումները և դրանց վերացման մասով ՀՊ առաջարկությունները` պետական գնումների գործընթացի, պետական բյուջեի ծախսերի ծրագրային դասակարգման, պետական բյուջեի ոչ ֆինանսական ցուցանիշների կատարողականի, պետական մարմիններում անցկացվող ներքին աուդիտի գործընթացի և պետական բյուջեի կատարման մասով արձանագրված այլ խնդիրների վերաբերյալ:

Այս վերլուծության նպատակն է գնահատել ՀՀ պետական բյուջեի կատարման ընթացքը տվյալ ժամանակահատվածում: Նախ նկարագրվել է ՀՀ տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը, այն է՝ տնտեսական ակտիվության շարժիչ ուժերը, զարգացումները տնտեսության առանձին ճյուղերում, պահանջարկի բաղադրիչների՝ սպառման և ներդրումների վարքագիծը և այլն: Այնուհետև վերլուծվել է պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի կատարողականը՝ համեմատելով համապատասխան ցուցանիշների փաստացի և պլանային արժեքները: Վերլուծությունը ավարտվել է հիմնական եզրահանգումների ամփոփմամբ:

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

Հաշվետու ժամանակահատվածում «Լույս» հիմնադրամի թիմն իրականացրել է լայնածավալ վերլուծական-հետազոտական աշխատանք՝ անդրադառնալով ամենաբազմազան թեմաների։

Մեր ուշադրության կենտրոնում են գտնվել իրավունքի, տնտեսության, քաղաքականության և միջազգային հարաբերությունների ընթացիկ և արդիական զարգացումները։ Տարվա ընթացքում մեր թիմը հրապարակել է շուրջ 70 վերլուծություն, որոնցում ոչ միայն վերլուծվել են առկա խնդիրներն ու մարտահրավերները, այլև փնտրվել և առաջարկվել են համապատասխան լուծումներ։

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

Սույն վերլուծության նպատակն է գնահատել ՀՀ պետական բյուջեի կատարման ընթացքը տվյալ ժամանակահատվածում: Նախ նկարագրվել է ՀՀ տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը, այն է՝ տնտեսական ակտիվության շարժիչ ուժերը, զարգացումները տնտեսության առանձին ճյուղերում, պահանջարկի բաղադրիչների՝ սպառման և ներդրումների վարքագիծը և այլն: Այնուհետև վերլուծվել է պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի կատարողականը՝ համեմատելով համապատասխան ցուցանիշների փաստացի և պլանային արժեքները: Վերլուծությունը ավարտվել է հիմնական եզրահանգումների ամփոփմամբ:

Ազգային ժողովում քննարկվում է օրենքի նախագիծ, որի համաձայն՝ Կենտրոնական բանկը պետք է ստեղծի և վարի բանկային հաշիվների կենտրոնացված ռեեստր, որին պարտադիր պետք է մասնակցեն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գործող բոլոր առևտրային բանկերը:

Ռեեստրում ներառվող տեղեկությունները վերաբերում են Սահմանադրության 31-րդ հոդվածով երաշխավորված մասնավոր կյանքի անձեռնմխելիության հիմնարար իրավունքից ածանցվող բանկային գաղտնիքի իրավունքին։ Այս համատեքստում նախագիծը խնդրահարույց է մարդու հիմնական իրավունքները սահմանափակելու դեպքում Սահմանադրությամբ ներկայացվող պահանջներին համապատասխանելու տեսանկյունից:

Նախագծով կարգավորված չեն բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկություններ պարունակող ռեեստրի վարման կարգը, դրանից տեղեկությունների տրամադրման կարգի և հիմքերի և այն մարմինների շրջանակը, որոնց այդ տեղեկությունները կարող են հասանելի դառնալ: Հաշվի առնելով, որ նախագիծը վերաբերում է  բանկային գաղտնիքի իրավունքին, նշված բոլոր հարցերը պետք է կարգավորվեն բացարձակապես օրենքի հիման վրա:

Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ ի տարբերություն նախագծի` միջազգային փաստաթղթերով առաջարկվում են կարգավորումներ, որոնք  թույլ են տալիս ապահովել շահերի հավասարակշռություն և երաշխավորել ինչպես վստահությունը բանկային համակարգի նկատմամբ, այնպես էլ անհարկի չսահմանափակել մասնավոր կյանքի անձեռնմխելիության իրավունքը:

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

ԱՄՆ նախագահ Ջ. Բայդենի ուղերձում «ցեղասպանություն» եզրույթի օգտագործումը Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացում կարևոր շրջափուլ է, անկախ այն բանից, որ ոմանք դա համարում են պատժիչ քայլ տարբեր ոլորտներում առանց պաշտոնական Վաշինգտոնի համաձայնությունը ստանալու սեփական քաղաքականությունն առաջ մղող Թուրքիայի նկատմամբ։ Հայաստանի և հայության համար կա նաև խնդրի երրորդ կողմը, որն ունի ոչ պակաս կարևորություն, քան նշված երկուսը։ Բայդենն ուղերձում նշել է նման նոր աղետներ թույլ չտալու վճռականության մասին։ ԱՄն նախորդ նախագահը նման վճռականություն չդրսևորեց 2020 թվականին ադրբեջանաթուրքական լայնածավալ ագրեսիայի ընթացքում։ Հրադադարի հաստատումից 6 ամիս անց ցեղասպանության վտանգները արցախահայության նկատմամբ չեն վերացել, ինչի մասին վկայում են Թուրքիայի և Ադրբեջանի հռետորաբանությունն ու գործողությունները։ Արևելյան Թիմորի, Հարավային Սուդանի և Կոսովոյի դեպքերը վկայում են, որ նման վտանգը էապես նվազում է միայն հակամարտության տարածքի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացման և դրա հիման վրա ձևավորված պետության միջազգային ճանաչումով։ Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ առկա են միանգամայն իրական նախադրյալներ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման համար և անհրաժեշտ է միայն միջազգային հանրության վճռականությունն ու հավատարմությունը հանրահայտ սկզբունքներին ու արժեքներին։ Այդ խնդրի նկատմամբ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Միացյալ Նահանգների, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի վերաբերմունքը ցույց կտա, թե 21-րդ դարում առավել ազդեցիկ պետությունների՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հինգ մշտական անդամներից երեքի հայտարարությունները՝ այլևս երբեք ցեղասպանություններ և մարդկության նկատմամբ կատարված այլ հանցագործություններ թույլ չտալու վերաբերյալ, իրական հիմք ունեն, թե դրանք պարզապես պահին պատշաճող ձևակերպումներ են, որոնք հերթական անգամ կզոհաբերվեն խելակորույս աշխարհաքաղաքական մրցակցության ժամանակ դրսևորվող անբարո էգոիստական շահերին։