9-րդ գումարման Եվրոպական խորհրդարանը պաշտոնապես սկսեց իր աշխատանքները հուլիս ամսից: Այն աշխարհի միակ վերպետական խորհրդարանն է, որն ուղղակիորեն է ընտրված և օժտված է այնպիսի իրավասություններով, ինչպիսիք են միասնական շուկայի կարգավորվումը և հանրային գումարի բաշխումը ԵՄ ընդհանուր բյուջեով: Հետևաբար եվրոպական ընտրությունները հանրային մեծ ուշադրություն են գրավում։ Այս տարվա ընտրությունների արդյունքները հստակ ուղերձ էին պարունակում, այն է՝ ԵՄ ընտրողները փոփոխություն են ուզում: Արդյունքները ճիշտ գնահատելու համար անհրաժեշտ է դրանք դիտարկել մի քանի դիտակետից: Այս վերլուծությամբ փորձ է արվել ուսումնասիրել ընտրությունների հիմնական միտումներն ու դրանց հետագա ազդեցությունը ԵՄ գործունեության վրա։

ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից 2019 թ. սեպտեմբերի 6-ին հրապարակվել է «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին օրենքների նախագծերը։ Առանց մեղադրական դատավճռի բռնագանձումը միջազգային պրակտիկայում հանդիսանում է առանձնապես բարձր հանրային վտանգավորություն ունեցող հանցագործությունների դեմ պայքարում որպես բացառիկ միջոց։ Չնայած, որ ապօրինի ծագում ունեցող գույքի քաղաքացիական դատավարության կարգով բռնագանձումը պետության համար հանցավորության դեմ պայքարում արդյունավետ և դյուրին միջոց է, այս ինստիտուտը պարունակում է չարաշահումների և մարդու հիմնարար իրավունքների լուրջ խախտումների վտանգներ: Դրանով է պայմանավորված, որ միջազգային պրակտիկայում, որպես կանոն, այն կիրառվում է այն դեպքերում, երբ քրեական հետապնդումն անհնարին է անձի մահվան կամ անձի մեղքով առաջացած այնպիսի հանգամանքների պատճառով, որոնք արդարացնում և համաչափ են դարձնում մարդու իրավունքների և քրեադատավարական երաշխիքների նկատմամբ նման ծայրաստիճան մեծ միջամտությունը։ Սույն վերլուծությունում ներկայացվում են Նախագծով առաջարկվող կարգավորումները, ինչպես նաև դրանց վերաբերյալ միջազգային փորձի համեմատական վերլուծությունը։

Ելնելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալներից՝ սույն վերլուծությունում ուսումնասիրվել է ՀՀ տնտեսության՝ վերջին ժամանակաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումները: Մասնավորապես, դիտարկվել են տնտեսական ակտիվության՝ տվյալ ամսվա կուտակային ցուցանիշը, դրա ոլորտային բաշխվածությունը, ինչպես նաև տնտեսության առանձին ճյուղերի դինամիկան: Վերլուծվել են նաև տնտեսական զարգացումները ՀՀ արտաքին առևտրի ոլորտում, աշխատանքի շուկայում և հարկաբյուջետային հատվածում: Բացի այդ, անդրադարձ է կատարվել նաև ֆինանսական հատվածին (գնաճ, ավանդներ և վարկեր), ինչպես նաև փոխարժեքի վարքագծին:

ՀՀ կառավարության գործունեության միջնաժամկետ (այսինքն՝ առաջիկա երեք տարիների) թիրախները սահմանող առանցքային փաստաթուղթը պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագիրն է: Այս ծրագիրը հնարավորություն է տալիս կառավարել պետական հատվածի ֆինանսական ռեսուրսները միջնաժամկետ հարկաբյուջետային նպատակներին համապատասխան: Ծրագիրը կազմված է երկու մասերից, որոնցից առաջինը նկարագրում է կառավարության հարկաբյուջետային քաղաքականությունը, իսկ երկրորդը՝ ծախսային քաղաքականության ռազմավարությունը: Միջնաժամկետ ծախսերի ծրագիրը ծառայում է որպես հիմք` պետական բյուջեի նախագծի մշակման աշխատանքների համար: Սույն վերլուծությունը միտված է վերոհիշյալ ծրագրի ուսումնասիրությանը:

Սույն վերլուծության նպատակն է գնահատել ՀՀ պետական բյուջեի կատարման ընթացքը տվյալ ժամանակահատվածում: Նախ նկարագրվել է ՀՀ տնտեսության ընդհանուր բնութագիրը, այն է՝ տնտեսական ակտիվության շարժիչ ուժերը, զարգացումները տնտեսության առանձին ճյուղերում, պահանջարկի բաղադրիչների՝ սպառման և ներդրումների վարքագիծը և այլն: Այնուհետև վերլուծվել է պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի կատարողականը՝ համեմատելով համապատասխան ցուցանիշների փաստացի և պլանային արժեքները: Վերլուծությունը ավարտվել է հիմնական եզրահանգումների ամփոփմամբ:

2019թ. մարտին SIGMA-ն հրապարակել է Հայաստանի վերաբերյալ «Ելակետային չափման հաշվետվություն․ պետական կառավարման սկզբունքները» վերնագրով վերլուծությունը, որը հատուկ մեթոդաբանությամբ վերլուծել է ՀՀ պետական կառավարման վեց հիմնական ոլորտները, տվել այդ ոլորտների վերաբերյալ գնահատականներ։ Հաշվետվությունում արտացոլված գնահատականները կարևոր են հատկապես Հայաստանում վերջին շրջանում բարձրացված աղմուկի համատեքստում, ըստ որի՝ իբր ներկայիս իշխանությունները ժառանգել են «ձախողված պետական կառավարման համակարգ»։ SIGMA-ն նման բովանդակությամբ հաշվետվություններ նախկինում կազմել է նաև ԵՄ Արևելյան գործընկերության ծրագրի մասնակից այլ երկրների, մասնավորապես՝ Վրաստանի, Ուկրաինայի, Մոլդովայի մասին։ Հայաստանի և այդ երկրների մասին հաշվետվությունների համեմատական վերլուծությունը թույլ է տալիս արձանագրել, որ մի շարք ոլորտներում Հայաստանը նշված երկրների նկատմամբ առավելություն ունի կամ գտնվում է համարժեք մակարդակում։

Ապրանքների և ծառայությունների արտահանումը յուրաքանչյուր երկրի տնտեսության զարգացման համար ունի անվիճելի կարևորություն: Այդ պատճառով երկրների մեծ մասը վարում է արտահանմանը միտված տնտեսական քաղաքականություն: ՀՀ-ում 2019 թվականին արձանագրվել է արտահանման աճի տեմպերի դանդաղում: Այսպես, 2019թ. հունվար-հուլիս ամիսներին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ արտահանման ծավալը աճել է 3.0 տոկոսով, այն պարագայում, երբ նույն ցուցանիշը 2018թ. կազմել էր 17.6 տոկոս: ՀՀ արտաքին առևտրի աշխուժացման նպատակով անհրաժեշտ է ապահովել արտահանման կառուցվածքի և ուղղությունների դիվերսիֆիկացիա:

ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից 2019 թ. օգոստոսի 9-ին հանրային քննարկման ներկայացվեց «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին», «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների և հարակից օրենքների նախագծերը:  Նախագծերով զգալիորեն ընդլայնվում են Սահմանադրական դատարանի դատավորներին և դատավորներին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու և լիազորությունները դադարեցնելու հիմքերը` այդպիսով թուլացնելով վերջիններիս արտաքին անկախությունը: Նախարարության կողմից նախատեսվում է «վաղ կենսաթոշակի ինստիտուտի» ներդնումը, համաձայն որի հրաժարական ներկայացրած Սահմանադրական դատարանի դատավորը անկախ տարիքից, կարող է պահպանել իր հրաժարականի պահին ունեցած աշխատավարձը մինչև իր պաշտոնավարման տարիքը լրանալը։ Այս ինստիտուտը նախարարության կողմից հիմնավորվում է Լեհաստանի և Հունգարիայի քննադատված փորձով, որը սակայն նախարարության կողմից ներկայացվում է որպես միջազգային փորձ: Խիստ մտահոգիչ է նաև Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անդամների ընտրության առաջարկվող ընթացակարգը` հատկապես հաշվի առնելով մասնավոր և ընտանեկան կյանքին միջամտող այն ընդարձակ և լայն հայեցողություն պարունակող գործառույթները, որոնք Նախագծերի փաթեթով վերապահվում են hանձնաժողովին: Սույն վերլուծությունը անդրադառնում է վերոնշյալ օրենքների նախագծերի և հարակից նախագծերի մանրամասն ուսումնասիրությանը ՀՀ Սահմանադրության և միջազգային փորձի լույսի ներքո:

Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հասարակական կազմակերպությունների օտարերկրյա ֆինանսավորումը պետությունների համար առաջացնում է որոշակի մտահոգություններ։ Արդյունքում, նման կազմակերպությունների նկատմամբ առանձին երկրներում սահմանվում են թափանցիկության և հաշվետվողականության ավելի խիստ պահանջներ՝ հաշվի առնելով փողերի լվացման և ահաբեկչության հնարավոր դեպքերի կանխարգելումը, ինչպես նաև պետության և հասարակության անվտանգության ապահովման անհրաժեշտությունը։ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ արտերկրից ֆինանսավորում ստացող հասարակական կազմակերպությունների համար հաշվետվողականության և թափանցիկության հատուկ պահանջներ նախատեսված չեն։ Վերլուծության մեջ ներկայացվում է հասարակական կազմակերպությունների և հիմնադրամների` արտերկրից ֆինանսավորումը կարգավորող միջազգային փորձը և թափանցիկության և հաշվետվողականության հատուկ կարգավորումներ Հայաստանի Հանրապետությունում ներդնելու հնարավորությունը։

Այս թեմայով վերլուծությունների գերակշիռ մասից կարելի է եզրակացնել, որ պետական կապիտալ ծախսերի չկատարումը հանգեցնում է տնտեսական աճի տուգանման: Հետևաբար, յուրաքանչյուր երկրի կառավարության համար որպես դրական արդյունք պետք է լինի կապիտալ ծախսերի պատշաճ իրականացումը, իսկ դրանց գծով թերակատարումները՝ ահազանգող: Ելնելով այն հանգամանքից, որ կապիտալ ծախսերի ազդեցությունը տնտեսական աճի վրա տարբեր ուղիներով է իրականանում` սույն վերլուծությունում կիրառել ենք դինամիկ ստոխաստիկ ընդհանուր հավասարակշռության մոդել (DSGE), որը բավական լավ նկարագրում է ամբողջ տնտեսությունը և հնարավորություն է տալիս դիտարկել կապիտալ ծախսերի թերակատարման ազդեցությունը տնտեսության բոլոր հատվածների վրա: Ընդ որում վերլուծության հիմքում դրվել է այն ենթադրությունը, որ կապիտալ ծախսերը նվազել են միայն մեկ տարի, իսկ հետագա տարիներին վերականգնվել են՝ իրականացվելով կայուն մակարդակին համապատասխան ծավալով: Կիրառված մոդելի արդյունքները ցույց են տվել, որ կապիտալ ծախսերի գծով կառավարության խիստ պահպանողական վարքագիծը վտանգավոր է և երկարաժամկետում տուգանելու է տնտեսական աճի ներուժը: Գնահատվել են նաև կապիտալ ծախսերի թերակատարման ազդեցությունն այլ մակրոփոփոխականների վրա, ինչպիսիք են՝ մասնավոր իրական ներդրումները, իրական աշխատավարձերը, զբաղվածությունը, իրական արդյունավետ փոխարժեքը, արտահանումը, պարտք/ՀՆԱ-ն և իրական սպառումը